Stressreacties en stressregulatie zijn belangrijke begrippen als het gaat over mentale fitheid. Stress is namelijk een belangrijke oorzaak van veel fysieke, maar ook mentale en emotionele klachten. Vermoeidheid, slaapproblemen maar ook concentratieproblemen en stemmingsklachten worden vaak veroorzaakt door aanhoudende stress. Er is niks mis met kortdurende stress. Sterker nog: stress is vaak een functionele reactie op iets wat mogelijk dreigend, of in ieder geval belangrijk is om op te reageren. We komen in actie. Stressreacties en stressregulatie kunnen zich verschillend uiten. Dit blog gaat over de verschillende vormen van stressreacties en stressregulatie. De Window of Tolerance wordt als theoretisch model hierbij beschreven.
Window of Tolerance (WOT)
Het Window of Tolerance (bron) gaat over onze draagkracht en het “raam” (zie bovenstaande afbeelding het middelste gebied) waarbinnen wij stress kunnen hanteren. We kunnen als mensen best wat stress, spanning of emotie aan. Er is wel stress maar we kunnen nog prima functioneren. We kunnen nog helder nadenken, zijn nog aanwezig en in contact. We ervaren ook controle of regie over dat wat we denken, voelen of doen. De emoties of spanningen die we van binnen ervaren kunnen we prima reguleren. Je ziet wat op tegen een confronterend gesprek met een collega, maar gaat er wel gewoon naartoe. Je merkt wel dat je ademhaling wat hoger zit en je handen wat zweterig aanvoelen. Maar wat gebeurt er met onze stressreacties en stressregulatie wanneer we in het bovenste gebied terechtkomen?
Stressreacties en stressregulatie: te veel voelen
Wanneer de stress zo hoog oploopt, kunnen we uit het raam schieten. In het bovenste gebied is er sprake van een stressreactie, waarbij we nog weinig regulerend vermogen hebben. Eigenlijk is de mate van stress niet hanteerbaar. Een stressreactie in dit gebied staat ook wel bekend als de ‘fight or flight’. Hele oude delen van het brein nemen het dan als het ware over. Primaire emoties zoals angst of boosheid komen op een intense manier tot uiting. Het gedrag is heel reactief, impulsief en instinctief. In dit gebied wordt ook wel gesproken van een hyperarousal. Er is veel adrenaline, veel energie en veel spanning.
Stressreacties en stressregulatie: te weinig voelen
Een niet altijd direct duidelijk waarneembare stressreactie, is de “freeze” reactie. In de Window of Tolerance gaat dit over het onderste gebied. Deze reactie is wel degelijk een stressreactie, maar ziet er heel anders uit. Onderliggende emoties zijn juist niet voelbaar. Er is niks of weinig voelbaar in het lijf. Als een overlevingsmechanisme wordt het lichaam en het voelen tijdelijk uitgeschakeld. Het lijkt daarmee alles wat lam of plat te leggen, waardoor in het gedrag ook te zien is dat er weinig gebeurt. Uitstelgedrag, maar ook het terugtrekken en isoleren van anderen is typerend in deze staat. In deze staat is er ook weinig energie, weinig drive en weinig expressie.
Stressreacties en stressregulatie bij Mindklub
Om in contact te blijven met jezelf, en met de buitenwereld, is het zaak om je bewust te zijn van je stressreacties. Het liefst stapelt stress zich niet te veel op en is een overlevingsstand zoals de fight/flight of de freeze niet te lang onnodig “actief”. Het woord onnodig is essentieel. Het gaat er steeds om dat een stressreactie functioneel (nodig) is. Dat wil zeggen: passend en helpend om te reageren op dat wat stressvol is. Om hier dan vervolgens weer van te kunnen herstellen. Terug in balans te komen. De trainingen van Mindklub beogen je meer bewust te maken van je lichaam en dat wat je ervaart in je lichaam, zo ook stressreacties. Je leert deze tijdig herkennen zodat stress zich minder snel opstapelt en je niet buiten je window komt. Naast meer bewustwording helpen de trainingen van Mindklub ook om te leren reguleren. Op een gezonde manier zorg dragen voor jouw lijf en je brein wanneer er stress is, zodat je hier van kunt herstellen en je veerkrachtiger wordt.
